In Panningen wilde de gemeente een tweede leven geven aan de Heldensche Steenfabriek, destijds de laatst functionerende Ringoven van Limburg. Dit bleek niet gemakkelijk voor dit gebouw, dat sinds 2001 een rijksmonument is. In 2009 werd zelfs een sloopvergunning afgegeven. Peter Broekmans vertelt hoe de herbestemming uiteindelijk toch slaagde.

‘Al vanaf 2007 bestond het idee om de oude steenfabriek, die in 1989 werd gesloten, een nieuwe functie te geven. Een woningcorporatie zou het hele Ringovenpark gaan ontwikkelen, waar dit gebouw het hart van is. Het plan kwam echter niet van de grond. In 2010 werd me gevraagd of Rendiz hier iets in kon betekenen. Met behulp van het Restauratiefonds slaagden we in onze opzet: Rendiz is nu beheerder van het gebouw dat eigendom blijft van de gemeente en, naast eigen gebruik, wordt verhuurd aan een aantal partijen.´

Het mooiste hieraan is mensen verbinden

Broekmans, ervaren in de autobranche, als ambtenaar voor de Provincie Limburg en als eigenaar van bedrijfspanden, kocht in 2004 een leegstaand pand in Maasbree. Bodemverontreiniging, asbest, 17 benodigde vergunningen: dankzij zijn specifieke kennis slaagde hij erin het gebouw te veranderen in een multifunctionele locatie. Tegenwoordig is het een gezellige plek voor een lunch of high tea. Maar dat niet alleen: mensen met een beperking hebben meegeholpen dit gebouw op te knappen en zij kunnen er nu terecht in een atelier en werkplaats. Op deze locatie zijn bovendien een speelparadijs, een kinderopvang en een dagvoorziening voor ouderen gerealiseerd. Het traject smaakte naar meer: Peter en zijn zakelijk partner Vivian Kersten richtten in 2009 Rendiz op en besloten zich volledig te richten op dit soort projecten. Inmiddels heeft de organisatie ruim 100 medewerkers in dienst en plant zij op dit moment de negende restauratie in Roermond.

De Heldensche Steenfabriek, traditioneel gelegen aan de rand van de dorpskern, staat nu bekend als De Ringoven. Peter: ´Het klinkt misschien gek uit mijn mond, maar we willen altijd zo min mogelijk veranderen aan een gebouw. Dat is heel praktisch, want zo bespaar je kosten. Maar vooral laat je zo intact wat het authentiek maakt. Dit soort gebouwen is vaak al jaren niet gebruikt. Wat er dan nog in zit en origineel is, wil je behouden. De Ringoven was ronduit een bouwval: er huisden zoveel vleermuizen dat de gemeente elders een kelder moest laten aanleggen. Toen zij hadden gezorgd voor de ruwbouw en de restauratie van de opvallende schoorsteen, gingen wij aan de slag.´

Rendiz werkt met een vaste architect en eigen medewerkers die de restauratie op zich nemen. De bouwploeg bestaat voornamelijk uit vijftigplussers. Zij hebben veel ervaring en affiniteit met dit soort gebouwen en zetten zich vol passie in. Ze werken tijdens de verbouwingsfase nauw samen met een andere groep: mensen in een dagbestedingstraject. De gemeente koppelt hen aan coaches van Rendiz. Zo kunnen bijvoorbeeld langdurig werkloze jongeren onder begeleiding aan de slag in een van de gebouwen. ´In De Ringoven konden ze kiezen uit onder meer de administratie, groenvoorziening, horeca of bouwploeg´, legt Peter uit. ´Ze leren dankzij zo´n traject mee te draaien in een organisatie en voelen zich nuttig. Wij maken een mantelafspraak met de gemeente en zo kunnen we iets heel moois realiseren samen met mensen die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Dat is gunstig voor iedereen. Als je tegen vooroordelen op moet boksen ben je vaak extra gemotiveerd. Hun problemen zeggen niets over hun kwaliteiten: we hebben hier een stukadoor gehad die dakloos was en een schilder met een drugsverslaving. Beiden leverden fantastisch werk. Wij blijven dus op deze manier de verbinding leggen tussen industrieel vastgoed en een sociale doelgroep. Tegen onze mensen benadruk ik ook steeds dat dit essentieel is in ons werk: je moet goed zijn in je vak, maar je moet ook de mensen kunnen begeleiden die we erbij willen betrekken. Die chemie is belangrijk.´

De klimaatbeheersing en akoestiek vormden een uitdaging

De verbouwing van De Ringoven verliep soepel; alleen de klimaatbeheersing en akoestiek vormden een uitdaging. ´Als ik iets heb geleerd van deze restauratie dan is het wel dat een gebouw helemaal af moet zijn voordat je het in gebruik neemt´, geeft Peter toe. ´Het was een klankkast hier, dus we hebben een aantal extra gordijnen opgehangen en de onderkant van de tafels bewerkt met absorberend materiaal. En het duurde wel een half jaar tot we het zo ingeregeld hadden dat de vloerverwarming deze enorme oppervlakte op de juiste temperatuur hield. Die omstandigheden in combinatie met onze doelgroep, die natuurlijk wat minder flexibel is als het frisjes of lawaaierig wordt, zorgden voor situaties die ik bij een volgend project zal voorkomen.´ In de voormalige fabrieksruimtes heerst nu weer een gezellige  bedrijvigheid. 

Ouderen en buurtbewoners komen er bij elkaar, mensen met een beperking maken er kunstwerken en iedereen is welkom in het restaurant. De ovens, van grote cultuurhistorische waarde, zijn intact gebleven en met zorg gerestaureerd. ´Je kunt hier alles nog zien, dat is waanzinnig mooi´, vertelt Broekmans. ´En we verhuren zowel vierkante meters als uren, waardoor de ruimtes optimaal worden benut.´ Er is gelegenheid voor exposities, de naastgelegen Rabobank huurt de ruimte voor een woonmarkt en binnenkort wordt een Stijlmarket georganiseerd, waarvoor creatieve standhouders worden uitgenodigd. De basisschool aan de overkant organiseert hier de tussenschoolse en naschoolse opvang. Overdag en ’s avonds zijn er repetities van diverse groepen. Bedrijven en instellingen die het concept van De Ringoven interessant vinden, kunnen meer te weten komen over dit soort exploitatiemogelijkheden tijdens een speciaal arrangement. Recreatie en educatie kunnen gecombineerd worden, bijvoorbeeld door een personeelsuitje te houden in De Ringoven. Nu Rendiz meerdere gebouwen gerestaureerd heeft, blijken bovendien steeds meer kruisverbanden mogelijk. Zo worden in een van de werkplaatsen op dit moment 3000 kerstpakketten in elkaar gezet voor een groot bedrijf. Productiewerk waarmee laag opgeleide mensen in de dagbesteding goed kunnen oefenen. Onder de noemer ‘zakelijk goed’ kunnen bedrijven en instellingen gebruik maken van de Rendiz-diensten. Op deze manier geven zij ook invulling aan ‘social return’. Toffe Dag, onderdeel van Rendiz, biedt op meerdere locaties leuke uitjes aan en de Stijlfactorij, een ander onderdeel van de organisatie, tekende voor het interieur van De Ringoven. Een gepassioneerd meubelmaker begeleidt mensen met een beperking die het vak willen leren. Ze gebruiken de materialen van andere locaties; zo werden oude kozijnen verwerkt in het meubilair van De Ringoven. Aan alles kun je merken: oud en nieuw gaan hier hand in hand. 

Veel mensen die hier vroeger werkten of klant waren, komen nu terug.

Peter: ´Wat me positief verrast heeft, is dat veel mensen die hier vroeger werkten of klant waren nu  terugkomen. Daaruit blijkt de lokale band met dit gebouw.´ Een van de vaste gasten is meneer Van Zon (83). Hij geeft nu als vrijwilliger rondleidingen in de steenfabriek waar hij zelf van 1946 tot 1950 werkte. ´Als veertienjarige jongen begon ik hier. Ik was net van school af en veel keus was er niet: er waren twee steenfabrieken, een betonfabriek of je kon jezelf verhuren aan een boer. Ik werd hier vlakbij geboren en mijn vader en ooms werkten ook in deze fabriek, dus ik volgde. Omdat in de Tweede Wereldoorlog zoveel verwoest was, moest alles opnieuw worden opgebouwd en daarvoor bakten wij 6000 stenen per dag. Ik zorgde dat in elke vorm genoeg klei kwam voor twee stenen. Dat was zwaar werk: ik moest de hele dag bukken en heen en weer lopen. Het is speciaal om hier weer te kunnen zijn. Op een gegeven moment groeiden de berkenbomen door het dak naar buiten; ik ben blij dat het gebouw gerestaureerd is en dat ik het aan mensen kan laten zien. Zo gaat dit stukje geschiedenis niet verloren!´